We hebben het vaak over stress alsof het een incident is. Iets dat komt, en weer gaat. Maar wat als stress je basistoestand is geworden? Wat als je lijf zó gewend is geraakt aan ‘aan staan’, dat het ontspannen haast onveilig voelt?
In zo’n toestand nemen bepaalde hormonen het over. Cortisol, adrenaline, Ze zorgen ervoor dat je kunt doorgaan. Dat je overleeft. Dat je opstaat, werkt, zorgt, presteert, zelfs als je eigenlijk al lang over je grens heen bent gegaan. Je lichaam regelt het wel. Tenminste, voor zolang het vol te houden is....
Stresshormonen hebben invloed op alles.
Je eetpatroon bijvoorbeeld. Misschien herken je het: je grijpt sneller naar snelle suikers of vetten, gewoon om even door te kunnen.. Of je hebt juist nauwelijks eetlust, omdat je systeem vol in de overlevingsstand staat. En dan komt vaak dat stemmetje: "Waarom eet ik nou weer zo?" "Waarom lukt het me niet om gezonder te kiezen?"
Maar de vraag zou eerder moeten zijn: "Wat heb ik nodig, om uit die stand van overleven te komen?"
Want een lichaam dat leeft op stress, kiest geen broccoli. Het kiest overleving. En dat is geen gebrek aan discipline, dat is biologie.
Ik kom het vaak tegen in mijn werk. Mensen die denken dat ze falen, omdat ze het ‘niet goed genoeg doen’. Omdat ze niet gezond eten, niet sporten, niet ‘zen’ zijn.
Maar ik zie wat eronder zit.
De constante alertheid. De druk om overeind te blijven. De nachtelijke piekermomenten. De energie die op is vóór de dag begint.
En ik weet hoe verleidelijk het is om streng te zijn voor jezelf, terwijl je eigenlijk verzachting nodig hebt.
Je moet onthouden dat je lijf logisch reageert op een onlogische situatie. En dat er niets mis is met jou. Wél met de omstandigheden waarin je geleerd hebt te overleven.
Wat helpt bij het reguleren van stress?
- Regelmaat in je dag
Sta op dezelfde tijd op, eet op vaste momenten, bouw een rustig avondritueel in. Je zenuwstelsel houdt van voorspelbaarheid. - Beweging, maar met zachtheid
Denk niet meteen aan de sportschool. Een wandeling van 20 minuten per dag helpt al bij het afbouwen van stresshormonen. - Ademhaling en ontspanningsoefeningen
Vijf minuten per dag bewust ademen (bijvoorbeeld: 4 tellen in, 6 tellen uit) kan je hele systeem kalmeren. - Bewust kiezen voor ‘goed genoeg’ keuzes
In plaats van de perfecte maaltijd of het ideale plan: wat is nu haalbaar én helpend?
De rol van stresshormonen – Hoe stress alles beïnvloedt
Tijd om een duik te nemen in de wetenschap achter de stressrespons en hoe hormonen een grote rol spelen in de manier waarop we reageren op stress. De belangrijkste hormonen hierbij zijn cortisol, adrenaline en insuline. Begrijpen waarom ze zo'n invloed hebben op ons gedrag, onze keuzes en onze gezondheid is belangrijk..
Cortisol – Het stresshormoon bij uitstek
Cortisol is een van de belangrijkste hormonen die je lichaam aanmaakt als reactie op stress. Het komt vrij uit de bijnieren en speelt een cruciale rol in je “vecht of vlucht”-reactie. Het helpt je lichaam om snel energie te mobiliseren, je hartslag te verhogen en je alert te maken. Het is dus een hormoon dat je helpt in overlevingssituaties.
Wat gebeurt er als cortisol voortdurend hoog is?
Als je stress aanhoudt, blijft je lichaam cortisol aanmaken, wat niet alleen zorgt voor voortdurende alertheid, maar ook voor een aantal andere effecten:
* Verhoogde vetopslag - Cortisol zorgt ervoor dat je lichaam meer vet opslaat, vooral rond je buikstreek. Dit gebeurt omdat je lichaam via vetreserves meer energie kan aanmaken om de stresssituatie het hoofd te bieden. Dit is biologisch gezien handig, maar niet prettig als de stress chronisch is.
* Verhoogde eetlust voor ongezond voedsel - Cortisol heeft invloed op je hongergevoel. Wanneer cortisol hoog is, voel je vaak een sterke drang naar calorierijk voedsel, vooral suiker en vetten. Dit is een manier van je lichaam om snel energie te krijgen, maar het kan je eetpatroon verstoren, vooral als je geen tijd hebt om gezond te koken of als je stress je motivatie om voor jezelf te zorgen vermindert.
* Slaapstoornissen - Hoge cortisolspiegels maken het moeilijker om te ontspannen en in slaap te vallen. Omdat cortisol je lichaam in “overlevingsmodus” houdt, is je lijf vaak niet in staat om tot rust te komen. Dit kan leiden tot vermoeidheid en een vicieuze cirkel van meer stress.
Wat kun je doen?
1. Probeer je cortisolspiegel te verlagen door regelmatig pauzes te nemen, ademhalingsoefeningen te doen en stressbronnen te verminderen.
2. Zorg voor een gezonde slaaproutine en vermijd elektronische apparaten vlak voor het slapen om je lichaam beter te kunnen ontspannen.
Adrenaline – De ‘vecht of vlucht’ reactie
Adrenaline is het hormoon dat je lichaam aanmaakt wanneer je je bedreigd voelt. Het maakt je alert, verhoogt je hartslag, zet bloed in je spieren en verhoogt je energie. Dit zorgt ervoor dat je snel kunt reageren in gevaarlijke situaties. Dit is een reactie die diep geworteld is in onze biologie, maar in de moderne samenleving wordt het vaak onterecht geactiveerd door stressvolle situaties die geen fysieke dreiging vormen.
Adrenaline zorgt ervoor dat je in staat bent om snel te handelen. Echter, als adrenaline vaak en langdurig in je lichaam circuleert, kan het negatieve effecten hebben:
* Spanning en nervositeit - Je kunt het gevoel hebben altijd ‘aan’ te staan, altijd klaar om te reageren. Dit zorgt voor een voortdurend gevoel van stress.
* Overbelasting van het zenuwstelsel - Bij chronische stress wordt je zenuwstelsel voortdurend geactiveerd, wat kan leiden tot problemen zoals vermoeidheid, angst en zelfs paniekaanvallen.
Wat kun je doen?
1. Rustig bewegen is de beste manier om adrenaline af te voeren. Zorg voor lichamelijke activiteit, zoals een korte wandeling, om de spanning af te breken.
2. Meditatie en ademhalingsoefeningen kunnen helpen om het zenuwstelsel te kalmeren en je energie naar de juiste balans terug te brengen.
Insuline – Het linkje tussen stress en eetgedrag
Insuline is een hormoon dat je lichaam aanmaakt om de bloedsuikerspiegel te reguleren. Bij stress werkt insuline samen met cortisol, waardoor je lichaam vaak meer suiker en vet in het bloed pompt om snel energie te leveren. Dit is nuttig voor korte periodes van stress, maar als dit chronisch is, kan het leiden tot insulineresistentie, wat een voorloper is van diabetes type 2.
Hoe beïnvloedt stress je eetgedrag?
Wanneer cortisol hoog is, wil je lichaam snel energie. De meest efficiënte bron daarvoor zijn suikers en vetten. Dat verklaart waarom we tijdens stress vaak een onweerstaanbare drang naar snoep of junkfood hebben.
Chronische stress kan je spijsvertering ook verstoren. Je darmen worden minder effectief, wat kan leiden tot een opgeblazen gevoel, maagklachten of zelfs chronische ontstekingen.
Wat kun je doen?
1. Het is belangrijk om tijdens stress je bloedsuikerspiegel stabiel te houden. Dit kan door regelmatig kleine, voedzame maaltijden te eten die rijk zijn aan vezels, eiwitten en gezonde vetten.
2. Vermijd suiker en geraffineerde koolhydraten, omdat deze je bloedsuikerspiegel snel laten schommelen en stress verder kunnen verergeren.
De algehele impact van stress op je lichaam
Stress heeft niet alleen invloed op de hormonen die hierboven genoemd zijn, maar het beïnvloedt ook andere belangrijke systemen in je lichaam:
* Immuunsysteem - Chronische stress kan je immuunsysteem verzwakken, waardoor je vatbaarder wordt voor ziektes en infecties.
* Slaap - Zoals eerder genoemd, kan stress de slaap verstoren, wat resulteert in vermoeidheid en meer stress op de lange termijn.
* Emoties - Je hebt waarschijnlijk wel eens gemerkt dat stress je humeur kan beïnvloeden, van prikkelbaarheid tot angst of zelfs depressie.
Wat kun je doen?
Zorg voor balans in je leven, maak tijd voor ontspanning, en zoek manieren om je geest tot rust te brengen.
Kijk naar je omgeving en vraag je af of er dingen zijn die je kunt veranderen om minder stress te ervaren. Dit kan werk zijn, maar ook persoonlijke relaties.
Tot slot
ik merk in de praktijk dat mensen vaak denken dat stress alleen ontstaat door drukke agenda’s of actuele problemen. Ze zijn zich er vaak niet van bewust dat ze al een hele tijd "aan staan." Maar voordat het lichaam zich meldt met fysieke klachten, heeft het vaak al jaren gevochten om in balans te blijven. Niet zelden ligt daar een diepe, onbewuste stress onder, afkomstig van onverwerkte emoties, oude pijn of een voortdurende alertheid.
Het lichaam fluistert eerst… tot het moet schreeuwen.
Wanneer zulke ervaringen zoals trauma's of onverwerkte emoties niet worden verwerkt, blijven ze als het ware 'ingekapseld' in het zenuwstelsel. Het stresssysteem ( de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as ) kan daardoor chronisch geactiveerd blijven. Dit leidt tot langdurige verhoogde niveaus van cortisol en adrenaline, met als gevolg vermoeidheid, slaapproblemen, concentratiestoornissen, hormonale disbalans, spijsverteringsproblemen, een verhoogde ontstekingsgevoeligheid en zelfs verstoorde eetpatronen.
Chronische stress is dus niet alleen een mentale last, maar werkt diep door op fysiek en hormonaal niveau.
Herstel begint vaak pas wanneer er ruimte komt voor verwerking, veiligheid en vertraging.
Stress is dus helaas niet iets wat je zomaar kunt uitschakelen, maar je kunt wel leren hoe je je lichaam beter kunt ondersteunen. Door bewust met je hormonen om te gaan, je slaap, eetgedrag en beweging aan te passen, kun je de effecten van chronische stress aanzienlijk verminderen.
We leven in een wereld die druk is, vol uitdagingen en verwachtingen. Maar weet dat je niet alleen bent in dit proces. Door meer inzicht te krijgen in je lichaam, kun je je beter afstemmen op je eigen behoeften, zodat stress niet de overhand krijgt. Geef jezelf de ruimte om de veranderingen stap voor stap door te voeren — en wees mild voor jezelf in het proces.
Voor meer vragen contact mij
Reactie plaatsen
Reacties